Zmiany w prawie pracy. Już są, kolejne wejdą lada dzień [ARTYKUŁ]

Praca zdalna to rozwiązanie znane od lat, które stawało się w Polsce coraz popularniejsze wraz z rozwojem technik internetowych. Dzięki temu nie trzeba codziennie przychodzić do pracy, bo swoje zadania pracownik może wykonywać siedząc w domu przed komputerem. Nie trzeba nawet przychodzić na zebrania i narady, bo te odbywają się online. 

Boom na pracę zdalną nadszedł w czasie pandemii koronowirusa. Wtedy wiele firm i urzędów dostosowało się do rządowych wymagań i uznało, że nie będą narażali zdrowia pracowników. Tysiące Polaków zaczęło pracować z domów. 

Problem w tym, że do tej pory praca zdalna w Polsce nie była dokładnie uregulowana. To się właśnie zmieniło, bo w życie weszło znowelizowane prawa pracy. 

Trzy rodzaje pracy zdalnej

Wyróżniono trzy rodzaje pracy zdalnej:

• Właściwa praca zdalna – całkowicie lub częściowo wykonywaną poza zakładem pracy, przy czym miejsce jej wykonywania musi być uzgodnione z pracodawcą.
• Praca zdalna wykonywana na polecenie pracodawcy – wydawana wyłącznie na czas określony i z przyczyn obiektywnych, losowych i niezależnych od pracodawcy.
• Okazjonalna praca zdalna – wykonywana maksymalnie do 24 dni w roku na wniosek pracownika.

Polecenie szefa

Pracownik nie może sam sobie polecić pracować z domu. Musi mieć na to zgodę przełożonego i w myśl przepisów musi to być uzgodnione z pracownikiem.

Przy zawieraniu umowy o pracę, zarówno pracodawca, jak i pracownik, muszą uzgodnić, czy powierzone zadania mają być wykonywane stacjonarnie czy jednak na odległość. Co ważne, kiedy zajdzie potrzeba, że pracownik ma zostać „cofnięty” z pracy zdalnej, to także i to musi być uzgodnione. 

Trzeba pamiętać, że sam pracownik też ma swoje prawa i sam może zaproponować przełożonemu zmianę sposobu wykonywania zadań. Trzeba wtedy złożyć wniosek oraz oświadczenie o posiadaniu warunków lokalowych i technicznych do wykonywania pracy zdalnej.

Kto może pracować zdalnie?

Są oczywiście takie zawody i takie stanowiska, przy których praca z domu praktycznie nie wchodzi w rachubę, bo potrzebna jest fizyczna obecność pracownika. Nowe przepisy jednak jasno wskazują, kto może wnioskować o zgodę na pracę zdalną:

• pracownica w ciąży,
• pracownik wychowujący dziecko do ukończenia przez nie 4 roku życia, 
• pracownik sprawującego opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, 
• pracownik będący rodzicem dziecka posiadającego zaświadczenie o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin w ramach programu "Za życiem", zaświadczenie o ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniu albo nieuleczalnej chorobie zagrażającej życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, 
• pracownik będący rodzicem dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych,
• pracownik z dzieckiem posiadającym opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych.

W takich przypadkach pracodawca musi uwzględnić wniosek o przejście na pracę zdalną, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika.

Praca zdalna – pieniądze

Osobie, która pracuje zdalnie przysługuje specjalny dodatek finansowy. To pieniądze, które mają pokryć koszty, które są niezbędne do świadczenia pracy zdalnej. 

Kodeks pracy zobowiązuje pracodawców do pokrycia jedynie kosztów energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych. Nie ma także jasności, w jaki sposób ma to być wyliczone i dlatego zmieniając sposób wykonywania zadań, warto to wcześniej uzgodnić. 

Praca zdalna – miejsce

Może się wydawać, że gdy szef poleca pracować z domu, to musi to być miejsce zamieszkania. Z reguły tak jest, ale nie jest to konieczność. Nowe przepisy nie wykluczają sytuacji, w których ktoś może wykonywać swoje obowiązki z kawiarni czy z innych miejsc jak work space’y. Jednak takie miejsca muszą być – za każdym razem – uzgodnione z pracodawcą. 

Praca zdalna – obowiązki pracodawcy

Podwładnemu należy: 

• zapewnić materiały i narzędzia pracy, w tym urządzenia techniczne niezbędne do wykonywania pracy zdalnej, 
• zapewnić zdalną instalację, serwis, konserwację narzędzi pracy, w tym urządzeń technicznych, niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej lub pokryć niezbędne koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją narzędzi pracy, a także pokryć koszty energii elektrycznej oraz usług telekomunikacyjnych niezbędnych do wykonywania pracy zdalnej, 
• pokryć inne koszty bezpośrednio związane z wykonywaniem pracy zdalnej, jeżeli zwrot takich kosztów został określony w porozumieniu, regulaminie albo poleceniu, 
• zapewnić szkolenia i pomoc techniczną niezbędne do wykonywania tej pracy.

Kwiecień 2023 – zmiana prawa

"26 kwietnia 2023 roku wejdzie w życie wiele nowych przepisów dotyczących zatrudnienia. Będą dotyczyć nowych uprawnień pracowniczych, wprowadzać dodatkową ochronę przed zwolnieniem i nowe obowiązki informacyjne w zakresie umów o pracę. Większe uprawnienia zyskają też pracownicy i członkowie ich rodzin" – informuje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Najważniejsze zmiany to:

• pracodawca nie będzie mógł zabronić swojemu pracownikowi pracy w innej firmie. Zniesienie zakazu dotyczy współpracy z inną firmą zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i innej umowy, na przykład umowy-zlecenia czy umowy o dzieło.
• zakaz równoległego zatrudnienia będzie obowiązywał tylko wtedy, gdy pracodawca zawrze ze swoim pracownikiem umowę o zakazie konkurencji w trakcie trwania stosunku pracy; 
• pracodawca będzie mógł zabronić pracownikowi wykonywania pracy dla innego pracodawcy, gdy uprawniają go do tego inne przepisy. Na przykład przepisy dotyczące zatrudnienia pracowników samorządowych wprost zakazują wykonywania zajęć, które wiązałyby się z naruszeniem obowiązków służbowych.

Z kolei pracownik zatrudniony co najmniej 6 miesięcy będzie mógł raz w roku wystąpić z wnioskiem o zmianę warunków zatrudnienia. Nie dotyczy to pracownika zatrudnionego na okres próbny.

Nowe uprawnienia łączą się z ochroną przewidzianą dla tych pracowników, którzy postanowili z nich skorzystać – dodaje resort. I tłumaczy, ze nie można kogoś zwolnić ze względu na: 

• wystąpienie przez pracownika z wnioskiem o zmianę rodzaju umowy o pracę na umowę na czas nieokreślony lub bardziej przewidywalne i bezpieczne warunki pracy jednoczesne zatrudnienie w innym zakładzie pracy na podstawie umowy o pracę lub umowy-zlecenia czy umowy o dzieło,
• dochodzenie udzielenia informacji o warunkach zatrudnienia lub o ich zmianie,
• skorzystanie z prawa zwrotu kosztów szkolenia i wliczenia czasu szkolenia do czasu pracy.

Będzie tu miał zastosowanie odwrócony ciężar dowodu. To pracodawca będzie musiał udowodnić, że przy rozwiązywaniu umowy o pracę kierował się innymi powodami niż wyżej wymienione.

W przypadku stwierdzenia naruszenia pracownik będzie miał prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.

Nowe zasady urlopu opiekuńczego

Będzie on przysługiwał (w ciągu roku kalendarzowego). Nie będzie dotyczył już wyłącznie dzieci, ale także osób będących członkiem rodziny lub zamieszkujących w tym samym gospodarstwie domowym. 

"Urlop ten będzie mógł być wykorzystany jednorazowo lub w częściach. Wymiar urlopu wynosi 5 dni, a pracownik nie pobiera z tytułu korzystania z niego wynagrodzenia – wyjaśnia ministerstwo. – Za członka rodziny uważamy syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka. Urlop będzie udzielany na wniosek pracownika, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie nie krótszym niż 1 dzień przed rozpoczęciem tego urlopu.